Wydział Filologiczny został utworzony 16 sierpnia 1973 roku w wyniku połączenia istniejącego od 1969 roku Instytutu Filologii Polskiej Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Śląskiego oraz – działającej na zasadach organizacyjnych Wyższego Studium Nauczycielskiego – filii UŚ w Sosnowcu. Pierwszym dziekanem Wydziału był językoznawca prof. Władysław Lubaś. Obecnie w skład Wydziału wchodzi 10 instytutów oraz 4 katedry. Dziś Wydział jest największym wydziałem Uniwersytetu Śląskiego pod względem liczby pracowników naukowych (515) studentów. W roku akademickim 2016/2017 w Katowicach i Sosnowcu w trybie stacjonarnym studiowało 4 780 osób , a w niestacjonarnym 445. W ocenie parametrycznej jednostek naukowych Wydział posiada kategorię A. Ma prawo nadawania stopnia doktora nauk humanistycznych w dyscyplinach: bibliologia i informatologia, językoznawstwo, literaturoznawstwo, kulturoznawstwo, i stopnia doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinach: bibliologia i informatologia, językoznawstwo, literaturoznawstwo, kulturoznawstwo. W kadencji 2016–2020 funkcję dziekana Wydziału pełni prof. Krzysztof Jarosz. Od momentu powstania do roku 1991 Wydział Filologiczny mieścił się w kilku budynkach w Sosnowcu, od roku 1991 część jednostek Wydziału zlokalizowana jest również w Katowicach, w budynku przy pl. Sejmu Śląskiego 1 . Instytuty neofilologiczne znajdują się od 2008 roku w nowym budynku w Sosnowcu przy ulicy Grota-Roweckiego 5.
